Giáo dục giới tính cho trẻ theo độ tuổi
Trong bài viết này mình xin chia sẻ với mọi người về giáo dục giới tính cho trẻ theo độ tuổi dựa trên những điều mình tìm hiểu, đã và đang áp dụng. Mình xin đi vào chi tiết ví dụ cho trẻ dưới 5 tuổi vì mình có nhiều kinh nghiệm với độ tuổi này. Cho trẻ từ 6 tuổi trở lên, mình chỉ viết ra những ý chính từ việc tìm hiểu và một số suy nghĩ của bản thân, còn ví dụ cụ thể hi vọng có thể chia sẻ ở một bài viết khác.
Bắt đầu giáo dục giới tính từ sớm sẽ giúp trẻ có cái nhìn đúng đắn về giới tính, biết cách bảo vệ bản thân khỏi xâm hại lạm dụng tình dục và những hậu quả khó lường của sự thiếu hiểu biết về tình dục. Tuy nhiên, bố mẹ cũng đừng quá lo lắng nếu bé đã quá độ tuổi ghi ra dưới đây mà bố mẹ chưa bắt đầu. Cứ bắt tay vào dạy bé ngay từ bây giờ.
Mọi người chú ý dưới đây chỉ là hướng dẫn chung. Trẻ em phát triển khác nhau, nên phải tùy theo sự phát triển của con mình mà lựa chọn mức độ kiến thức thông tin và phương thức dạy con cho phù hợp.
1. Trẻ dưới 2 tuổi
• Dạy con cách gọi tên các bộ phận cơ thể (có thể dùng giờ đi tắm), nên sử dụng cả tên thường gọi và tên chính xác theo giải phẫu để con biết, ví dụ: bộ phận sinh dục nam, bộ phận sinh dục nữ, dương vật, âm đạo, âm hộ… Điều này giúp bé giao tiếp tốt hơn về vấn đề sức khỏe và lạm dụng tình dục. Bố mẹ không nên thể hiện thái độ khác thường khi nói về những bộ phận này mà hay coi như là đang nói về tay chân hay bất cứ bộ phận nào khác trên cơ thể.
• Chỉ cho con biết sự khác nhau giữa con gái và con trai (con gái có âm hộ, âm đạo và con trai có dương vật), có thể dùng hình ảnh vẽ minh họa từ sách vở hoặc tranh ảnh nếu không tiện chỉ lên người.
• Dạy cho con về chức năng của các bộ phận, ví dụ nước tiểu ra từ dương vật và lỗ tiểu, còn phân đi ra từ hậu môn.
• Dạy cho con rằng cơ thể là của con, con có quyền khám phá, nhưng cần khám phá đúng nơi, đúng chỗ. Ví dụ, nếu trẻ muốn chạm vào bộ phận sinh dục hay không muốn mặc quần áo, đó là điều bình thường, nhưng cần phải làm trong nơi riêng tư như trong phòng ngủ, trong nhà vệ sinh, không ở những nơi công cộng có mặt người khác.
2. Trẻ từ 2 tới 5 tuổi
• Dạy con không ai có thể chạm vào cơ thể con nếu không có sự cho phép của con, ngay cả bố mẹ cũng cần phải hỏi. Ngay cả việc thơm, cũng nên hỏi: “Mẹ thơm con nhé” để dạy con rằng cơ thể là của con, quyền là của con.
• Dạy con không ai được phép chạm vào bộ phận sinh dục của con, trừ khi ba mẹ hoặc ông bà giúp con rửa ráy sau khi đi vệ sinh. Như đã nói ở trên, trước khi làm, ba mẹ ông bà hãy hỏi con cho phép. Tốt nhất là dạy con tự rửa ráy từ sớm. Từ khi con trên 3 tuổi, gần 4 tuổi, mình đã dạy con tự lau chùi sau khi đi vệ sinh, và tự chà xà phòng lên người khi tắm, bao gồm bộ phận sinh dục.
• Dạy con là nếu ai chạm vào bộ phận sinh dục của con, hay thậm chí chưa chạm mà chỉ cần lên tiếng hỏi về điều đó thôi, con cần phải bảo cho ba mẹ biết ngay.
• Tiếp tục dạy con về việc khám phá cơ thể đúng nơi đúng chỗ. Nếu nhìn thấy con nghịch bộ phận ở nơi công cộng, cần tế nhị nhắc nhỏ con bỏ tay ra khỏi quần, nhưng không nên mắng nhiếc hay to tiếng khiến con xấu hổ.
• Dạy cho con những hiểu biết cơ bản về sinh sản, không cần kể về tình dục ở độ tuổi này, vì các bé tò mò về việc mang thai và em bé chứ không phải là tình dục. Mình kể cho con mình thế này. Chú ý nếu không muốn kể chuyện ba mẹ vì lý do riêng thì có thể dùng ví dụ chung chung về một người đàn ông và một người phụ nữ.
“Ba và mẹ gặp nhau và yêu nhau. Vì ba mẹ yêu nhau rất nhiều và muốn ở bên nhau nên đã quyết định đi tới hôn nhân.” Kể tới đây mang ảnh đám cưới cho con xem. Ngay ở tuổi này mình đã muốn con biết là việc sinh con là đến từ tình yêu và hôn nhân để cho con có cái nhìn đúng đắn về việc này.
“Sau đó vì ba mẹ muốn có con, nên quyết định sẽ mang thai và sinh con. Tinh trùng từ trong ba đi vào bên trong mẹ và gặp trứng ở trong bụng mẹ, tạo nên phôi thai nhỏ xíu.” Kể tới đây mang ảnh chụp phôi thai ba tháng ra chỉ cho con.
“Rồi trong bụng mẹ con lớn dần lên.” Tới đây chỉ ảnh bà bầu.
“Khi được hơn 9 tháng, con lớn quá muốn ra rồi thì mẹ đi bệnh viện. Khi con chui ra, mẹ cứ tưởng là mẹ muốn đi… ị cơ, nhưng hóa ra không phải, mà là con muốn chui ra.”
Mình cũng giải thích về lỗ con chui ra (âm đạo) và lỗ đi vệ sinh (hậu môn) là hai lỗ ở gần nhau, nhưng khác nhau. Mình cũng chỉ cho con ảnh lúc con mới sinh ra.
Mình cũng giải thích với con là ngực là nơi sản sinh ra sữa, các em bé bú tí mẹ để lớn lên. Khi con còn bé, cũng bú tí mẹ hệt như vậy, và cho con xem ảnh.
3. Trẻ từ 6 tới 8 tuổi
• Mình không có ý định cho con mình sử dụng internet nhiều ở tuổi này, tuy nhiên, đây là độ tuổi cần phải thiết lập các luật về việc sử dụng internet, bao gồm không nói chuyện với người lạ, không nên đăng hay chia sẻ với người khác những tấm ảnh không mặc quần áo chỉnh tề, và nếu bắt gặp những hình ảnh khiến con cảm thấy không thoải mái thì cần phải tắt đi và báo cho ba mẹ biết.
• Đây cũng là độ tuổi nên nói với con cụ thể hơn về việc lạm dụng tình dục. Trẻ cần phải biết điều này để có thể bảo vệ bản thân hoặc giúp đỡ bạn bè xung quanh nếu gặp phải vấn đề như vậy.
• Dạy cho trẻ nhiều hơn về các bộ phận sinh lý cơ thể và giải thích cho trẻ về cơ chế hoạt động của tình dục, bao gồm việc tinh trùng rời dương vật của đàn ông để đi vào âm đạo của phụ nữ. Tuy nhiên điều này phải tùy theo con đã sẵn sàng để hiểu chưa.
• Dạy trẻ rằng tình dục là một hoạt động tự nhiên, bình thường và khỏe mạnh của cuộc sống, tuy nhiên, đây là hoạt động cho người lớn, không phải dành cho trẻ con vì cơ thể và tâm lý của trẻ con chưa phát triển đủ. Tình dục sẽ có thể dẫn tới mang thai nếu không dùng các biện pháp tránh thai.
• Mình cũng dạy con rằng tình dục cần phải bắt đầu từ tình yêu và gắn liền với hôn nhân (điều này mỗi người có thể có quan điểm khác nhau, quan điểm của mình có hưởng nhiều bởi đức tin).
• Tùy theo sự phát triển của con mà có thể bắt đầu nói về tuổi dậy thì, bao gồm sự thay đổi của cơ thể. Đối với chủ đề này, nên mua sách và đọc cùng con vì bố mẹ có thể cũng không nhớ và biết hết được mọi kiến thức.
4. Trẻ từ 9 tới 12 tuổi
• Dạy cho con về kỳ thị giới tính (sexism) và giới tính hóa (sexualisation). Ví dụ, nhiều người nghĩ con trai là phải có tóc ngắn, mặc màu xanh, nhưng điều này là do xã hội hình thành quan điểm như vậy không có nghĩa là nó đúng. Chỉ ra là nhiều ngành có nhiều đàn ông hơn, vẫn có sự khác biệt giữa lương bổng giữa đàn ông và phụ nữ trong một số ngành nghề, tuy nhiên cũng chỉ ra những sự thay đổi xóa bỏ kỳ thị giới tính trong nhiều năm vừa qua.
• Đây là tuổi có nhiều thay đổi về tâm lý, nên bố mẹ cần phải tâm sự hỏi con nhiều hơn về việc con cảm thấy thế nào, con đang suy nghĩ thắc mắc về điều gì, và nhấn mạnh với con thay đổi về cơ thể và tâm lý ở tuổi này là bình thường. Tiếp tục củng cố kiến thức về tuổi dậy thì cho con.
• Dạy con điều gì tạo nên mối quan hệ tích cực và điều gì tạo nên mối quan hệ xấu.
• Dạy con về tránh thai an toàn, những bệnh có thể lây nhiễm qua đường tình dục.
• Dạy con cụ thể hơn về lạm dụng tình dục, bao gồm lạm dụng tình dục online, và giúp con biết cách xử lý tình huống khi gặp phải vấn đề.
5. Trẻ trên 12 tuổi (tuổi dậy thì)
• Đây là độ tuổi cần đi chi tiết hơn vào các biến đổi của cơ thể và tâm lý ở tuổi dậy thì. Nếu bố mẹ đã bắt đầu nói chuyện với con về giới tính từ sớm, thì việc dạy dỗ hướng dẫn con ở độ tuổi này sẽ dễ dàng hơn.
• Tiếp tục dạy con nhiều hơn về sự khác biệt giữa mối quan hệ lành mạnh và mối quan hệ không lành mạnh.
• Thường xuyên tâm sự nói chuyện với con, bao gồm về việc hẹn hò, đừng rao giảng răn đe mà nên trò chuyện như những người bạn. Nên chia sẻ về kinh nghiệm của chính cha mẹ để lấy ví dụ cho con và giúp con cảm thấy gần gũi hơn.
• Dạy con về ảnh hưởng xấu của rượu, ma túy và các chất kích thích khác, lên phán xét và hành động, bao gồm việc quan hệ tình dục.
• Cái quan trọng nhất ở độ tuổi này, giáo dục giới tính là để con biết hết những rủi ro hậu quả từ hành động và để con có thể ra quyết định đúng đắn cho bản thân mình.
Sách
• Mình tình cờ biết tới cuốn “Thì thầm chuyện nhỏ chuyện to” của bác sĩ Nguyễn Lan Hải mới xuất bản tháng 02 năm nay về chủ đề giáo dục giới tính. Mình chưa đọc cuốn này nhưng đã đọc những giới thiệu và cho vào danh sách mua của mình khi về Việt Nam: Tiki | Shopee.
• Mọi người cũng có thể tham khảo thêm các sách về tuổi dậy thì trên Tiki ở đây: Link
P/S: Mọi người chú ý, mình không phải một chuyên gia về giáo dục giới tính gì. Mọi điều chia sẻ ở trên đều dựa trên tìm hiểu từ nhiều nguồn khác nhau về chủ đề giáo dục giới tính này và kinh nghiệm của bản thân. Ngày nay Google đã khiến việc tìm hiểu dễ hơn rất nhiều. Một lời khuyên chung của mình cho mọi người trong việc tìm hiểu về bất cứ điều gì đó là nên đọc nhiều nguồn khác nhau, và cũng nên tìm hiểu tác giả là ai, trang web có đáng tin cậy hay không.
Nguồn cho bài viết của mình: heysigmund | aboutkidshealth | todaysparent
👉Link tới giới thiệu về mình cho bạn đọc mới của blog: Giới thiệu
👉 Link mua truyện “Dấu yêu Cambridge” của mình về tình yêu tình bạn tại trường Cambridge nơi mình từng theo học: Tiki | Shopee 1 | Shopee 2
